کد مطلب:234486 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:226
اندرزهای متفرقه بهداشتی
در این قسمت از نامه امام علیه السلام چند دستور مفید طبی و بهداشتی گنجانیده شده كه در عین داشتن تنوع مانند یك دستور واحد از موجبات تندرستی و بهداشت سخن می گوید و شامل نكات جالبی می باشد.
1 - در قسمت اول این دستورات حضرت توصیه می فرماید كه بدن را هرگز در معرض سرما و گرمای ناگهانی قرار ندهید زیرا این سرمای ناگهانی در میان گرما و گرمای آنی در میان سرما به طور ناگهانی سبب بروز بیماریهای خطرناك می گردد كه به طور عموم در همه ارگانیسم بدن و روی دستگاه تنفس شخص اثر سریع خواهد داشت.
به عبارت دیگر اگر انسانی كه تمام وجودش را مدتی به گرمای شدید سپرده اگر بی مقدمه خود را از این ازدحام خارج ساخته، خود را به سرمای شدید بسپارد، بیماری زكام و التهاب لوزتین و التهاب گلو و ورم ریه با تمام انواعش سراغ او خواهد آمد.
البته شدت و ضعف این امراض در بدن شخص بسته به میزان وجود میكروبهائی است كه در آن هنگام در جو موجودند و همچنین رابطه كامل با قابلیت جسم و نیروی مزاجی او دارد بدیهی است كه گرمای شدید و ناگهانی هم پس از سرمای شدید و طولانی عوارضی در وجود شخص ظاهر خواهد نمود.
2 - در قسمت دوم آن دستورها، امام علیه السلام درباره خواب سخن می گویند و
[ صفحه 75]
می فرمایند در فصل گذشته من درباره خواب دستور دادم و نیاز هر شخص به خواب را بیان كردم و تعداد ساعات لازم برای خواب را هم گفتم و توضیح دادم كه خواب نسبت به سنها و فصلها متفاوت است، اما آنچه كه امام علیه السلام در این رساله تأكید بر آن داشته اند كیفیت خواب می باشد كه دستور می دهند، هنگامی كه انسان با معده پر به رختخواب برود باید از پهلوی راست به پهلوی چپ بغلطد چون در این صورت است كه معده سنگین او آرام می شود و به قلب فشار نمی آورد اما وقتی معده خالی شد، شخص می تواند به هر پهلو كه بخواهد بخوابد.
3 - اما نصیحت سوم این است كه در كتابهای طبی مسئله مستراح رفتن مسئله مهمی تلقی شده، زیرا با سلامتی مزاج انسان ارتباط بسیار مستقیم دارد.
مردمان زیادی هستند كه در اثر تنبلی و سهل انگاری در انجام این وظیفه حیاتی اهمال می كنند و به موقع در وقت ضرورت به درخواست مزاج خود جهت اخراج فضولات توجه نمی كنند در نتیجه روده های خود را از فعالیت باز می دارند در واقع به جهاز درونی خویش درس تنبلی می آموزند كه نتیجه این اهمال كاری به شكل ناراحتیهای زیر ظاهر می شود:
1 - ناراحتی دستگاه هاضمه
2 - بیماریهای كبدی و امعاء و احشاء
3 - بیماری بواسیر و تنبلی وریدها، كه منجر به سكون خون در وریدها می شود.
[ صفحه 76]
4 - بسته شدن مجاری رگهای لنفاوی كه منتهی به بروز مرض داء الفیل می گردد.
حضرت در آخرین قسمت نصایح خود، توجه به دندانها و پاكیزه نگهداشتن آنها به طور دائم معطوف فرموده و توصیه كرده اند كه در پاك كردن دندانها از مواد سفت كه تولید خراش در دندانها و یا لثه می كنند خودداری شود و توجه كامل به دندانها و لثه ها و بافتهای حساس لثه ها و عنایت به بهداشت دهان به طور عموم مانند خودداری از خوردن موادی كه به سلامتی دهان لطمه وارد می كند مثل طعام های خیلی گرم، مواد سوزاننده، خراش دهنده در مقابل استفاده از كوبیده های مفید و آزمایش شده در پاك كردن و درخشان ساختن مینای دندان.
در قسمت بعدی، كه مربوط به وظایف الاعضاء (فیزیولوژی) می باشد، امام علیه السلام آنها را مبتنی بر اساس همان طبیعت چهارگانه فصلی دانسته اند كه عبارتند از:
1 - صفراء كه مشتمل بر جهازهای هاضمه، كبد، زهره، طحال، پانكراس و توابع آن می باشد.
2 - سوداء كه مشتمل بر كلیه ها و مجاری ادرار، جهازات تناسلی، رحم و توابع آن می باشد.
3 - خون كه شامل قلب، رگها، عروق خونی، عروق لنفاوی و غیره است.
4 - بلغم كه شامل جهاز تنفسی، ریتین، عصبهای ریه و توابع آن است.
[ صفحه 77]
امام علیه السلام این چهار طبیعت را بر حسب خلقت آنان به گرم، سرد، تر و خشك تقسیم كرده اند، به عبارت دیگر این طبیعت چهارگانه بر حسب بهره ای كه از آب می بردند، به چهار قسمت (سرد، گرم، خشك و تر) تقسیم می شوند، زیرا عنصر اصلی كه در تشكل و تكوین اجزای بدن انسان دخالت دارد آب است [1] باز هم امام علیه السلام از لحاظ انجام وظیفه، بدن آدمی را به چهار قسمت بزرگ تقسیم فرموده است كه عبارتند از سر، سینه، شكم و قسمتهای پائین شكم و همه جهازات بدن انسان را بر حسب همین تقسیمات چهارگانه بخش كرده اند بدین ترتیب كه: گوشها، چشم ها، بینی، منخرین و دهان كه در دستگاه سر هستند تحت حكومت خون واقع شده اند - سینه و ریه را به بلغم كه رمز جهاز تنفس می باشد - شكم را به صفرا - كبد و جهازات تناسلی و اعضای پائین تنه آدمی را به سودا مربوط دانسته اند با این تقسیم، ترتیب وظایف الاعضاء (فیزیولوژی) را به طور دقیق تنظیم فرموده است.
1 - در قسمت اول این دستورات حضرت توصیه می فرماید كه بدن را هرگز در معرض سرما و گرمای ناگهانی قرار ندهید زیرا این سرمای ناگهانی در میان گرما و گرمای آنی در میان سرما به طور ناگهانی سبب بروز بیماریهای خطرناك می گردد كه به طور عموم در همه ارگانیسم بدن و روی دستگاه تنفس شخص اثر سریع خواهد داشت.
به عبارت دیگر اگر انسانی كه تمام وجودش را مدتی به گرمای شدید سپرده اگر بی مقدمه خود را از این ازدحام خارج ساخته، خود را به سرمای شدید بسپارد، بیماری زكام و التهاب لوزتین و التهاب گلو و ورم ریه با تمام انواعش سراغ او خواهد آمد.
البته شدت و ضعف این امراض در بدن شخص بسته به میزان وجود میكروبهائی است كه در آن هنگام در جو موجودند و همچنین رابطه كامل با قابلیت جسم و نیروی مزاجی او دارد بدیهی است كه گرمای شدید و ناگهانی هم پس از سرمای شدید و طولانی عوارضی در وجود شخص ظاهر خواهد نمود.
2 - در قسمت دوم آن دستورها، امام علیه السلام درباره خواب سخن می گویند و
[ صفحه 75]
می فرمایند در فصل گذشته من درباره خواب دستور دادم و نیاز هر شخص به خواب را بیان كردم و تعداد ساعات لازم برای خواب را هم گفتم و توضیح دادم كه خواب نسبت به سنها و فصلها متفاوت است، اما آنچه كه امام علیه السلام در این رساله تأكید بر آن داشته اند كیفیت خواب می باشد كه دستور می دهند، هنگامی كه انسان با معده پر به رختخواب برود باید از پهلوی راست به پهلوی چپ بغلطد چون در این صورت است كه معده سنگین او آرام می شود و به قلب فشار نمی آورد اما وقتی معده خالی شد، شخص می تواند به هر پهلو كه بخواهد بخوابد.
3 - اما نصیحت سوم این است كه در كتابهای طبی مسئله مستراح رفتن مسئله مهمی تلقی شده، زیرا با سلامتی مزاج انسان ارتباط بسیار مستقیم دارد.
مردمان زیادی هستند كه در اثر تنبلی و سهل انگاری در انجام این وظیفه حیاتی اهمال می كنند و به موقع در وقت ضرورت به درخواست مزاج خود جهت اخراج فضولات توجه نمی كنند در نتیجه روده های خود را از فعالیت باز می دارند در واقع به جهاز درونی خویش درس تنبلی می آموزند كه نتیجه این اهمال كاری به شكل ناراحتیهای زیر ظاهر می شود:
1 - ناراحتی دستگاه هاضمه
2 - بیماریهای كبدی و امعاء و احشاء
3 - بیماری بواسیر و تنبلی وریدها، كه منجر به سكون خون در وریدها می شود.
[ صفحه 76]
4 - بسته شدن مجاری رگهای لنفاوی كه منتهی به بروز مرض داء الفیل می گردد.
حضرت در آخرین قسمت نصایح خود، توجه به دندانها و پاكیزه نگهداشتن آنها به طور دائم معطوف فرموده و توصیه كرده اند كه در پاك كردن دندانها از مواد سفت كه تولید خراش در دندانها و یا لثه می كنند خودداری شود و توجه كامل به دندانها و لثه ها و بافتهای حساس لثه ها و عنایت به بهداشت دهان به طور عموم مانند خودداری از خوردن موادی كه به سلامتی دهان لطمه وارد می كند مثل طعام های خیلی گرم، مواد سوزاننده، خراش دهنده در مقابل استفاده از كوبیده های مفید و آزمایش شده در پاك كردن و درخشان ساختن مینای دندان.
در قسمت بعدی، كه مربوط به وظایف الاعضاء (فیزیولوژی) می باشد، امام علیه السلام آنها را مبتنی بر اساس همان طبیعت چهارگانه فصلی دانسته اند كه عبارتند از:
1 - صفراء كه مشتمل بر جهازهای هاضمه، كبد، زهره، طحال، پانكراس و توابع آن می باشد.
2 - سوداء كه مشتمل بر كلیه ها و مجاری ادرار، جهازات تناسلی، رحم و توابع آن می باشد.
3 - خون كه شامل قلب، رگها، عروق خونی، عروق لنفاوی و غیره است.
4 - بلغم كه شامل جهاز تنفسی، ریتین، عصبهای ریه و توابع آن است.
[ صفحه 77]
امام علیه السلام این چهار طبیعت را بر حسب خلقت آنان به گرم، سرد، تر و خشك تقسیم كرده اند، به عبارت دیگر این طبیعت چهارگانه بر حسب بهره ای كه از آب می بردند، به چهار قسمت (سرد، گرم، خشك و تر) تقسیم می شوند، زیرا عنصر اصلی كه در تشكل و تكوین اجزای بدن انسان دخالت دارد آب است [1] باز هم امام علیه السلام از لحاظ انجام وظیفه، بدن آدمی را به چهار قسمت بزرگ تقسیم فرموده است كه عبارتند از سر، سینه، شكم و قسمتهای پائین شكم و همه جهازات بدن انسان را بر حسب همین تقسیمات چهارگانه بخش كرده اند بدین ترتیب كه: گوشها، چشم ها، بینی، منخرین و دهان كه در دستگاه سر هستند تحت حكومت خون واقع شده اند - سینه و ریه را به بلغم كه رمز جهاز تنفس می باشد - شكم را به صفرا - كبد و جهازات تناسلی و اعضای پائین تنه آدمی را به سودا مربوط دانسته اند با این تقسیم، ترتیب وظایف الاعضاء (فیزیولوژی) را به طور دقیق تنظیم فرموده است.
[1] 90 درصد تركيبات بدن آدمي را آب تشكيل مي دهد - مترجم.